اصل من! ایران من! بنیاد من!

ریشه من! منشأ اجداد من!                            اصل من! ایران من! بنیاد من! 

جان ما چون رشته‌ای دو بافت است              بافت من! ای تار و پود یاد من!

گر نباشی، سینه ما می‌درد                            دشمن ایمان من، جلاد من

چند غافل ماندی از درد دلم                            یک تویی امروز هم‌فریاد من

بعدِ سامانی مرا سامان نماند                        باد بر کف شد، هنرآباد من

از ورارود این ‌همه غافل مباش                       دست رستم باز بر امداد من

نور جام‌جم بیفکن بر دلم                                شادمان کن این دل ناشاد من

هر درِ تو مصدر لفط دری‌ست                        مکتب من! مذهب من! داد من!

ما همه جمع پریشان توییم                            ای تو هم سرواده و سرواد من!

من اگر ره گم زدم در راه خود                         شادبختم که تویی ارشاد من

خود تو بتوانی گرامی داشتن                         پشت من! زردشت من! انشادِ من

آتش زردشت در چشمان توست                    آتش عشق نخست‌ ایجاد من!

تا به درگاه ابد خواهد رسید                            مثنوی و شاهنامه زاد من!

می‌رسد بر چرخ از گلدسته‌هات                      آه من، افغان من، فریاد من

باد شرطه گر نبود از سوی تو                         ای دریغ از کوشش بر بادِ من

خامی ما را تو خواهی پخته کرد                     کوره من! کاوه حدّاد من!

ضمن نام تو به فردا می‌برد                            توشه تاریخ را اولاد من

در تو می‌بینم کمال آلِ خویش                       ای ز صد سال ازل همزاد من

در تو می‌پیچم چو گل بر بوته‌ای                    خانه ایمان من، میعاد من

لایق شیرعلی

عطارانسان را به «شدن» دعوت می کند

فریدالدین عطار نیشابوری، حدود سال پانصد و چهل هجری قمری در کدکن نیشابور دیده به جهان گشود و به سال ششصد و هیجده در قتل عام نیشابور به دست سربازان مغول کشته شد.شمار آثاری که به وی نسبت داده شده، بسیار زیاد است، اما در این میان آنچه بی تردید به او تعلق دارد، عبارت است از: دیوان قصاید و غزلیات، منطق الطیر، الهی نامه، اسرارنامه، مصیبت نامه، مختارنامه و تذکرة الاولیا.در بیان سبب ورود او به حلقه صوفیان و گرایش به عرفان در نفحات الانس جامی نقل شده است که «روزی در دکان عطاری مشغول و مشعوف معامله بود، درویشی آن جا رسید. درویش گفت: ای خواجه تو چگونه خواهی مرد. عطار گفت: چنان که تو خواهی مرد. درویش گفت: تو همچون من می توانی مرد. عطار گفت: بلی، درویش ، کاسه چوبین داشت، زیر سر نهاد و گفت الله و جان بداد. عطار را حال متغیر شد و دکان بر هم زد و به این طریق درآمد.». اما واقعیت این است که شیخ عطار از کودکی به عرفان متمایل بود .

چنان که در تذکرة الاولیا می گوید: «دیگر باعث آن بود که بی سببی از کودکی باد دوستی این طایفه در دلم موج می زد و همه وقت مفرح دل من سخن ایشان بود.»

عطار را یکی از اضلاع مثلث شعر عرفانی فارسی دانسته اند، پیش از او سنایی به شعر عرفانی، هویتی مستقل بخشید و مولوی در ادامه راه عطار، این نوع شعر را به اوج خود رسانید چنان که آوازه ای جهانی یافت.عطار در رشد و تکامل شعر عرفانی نقش بسیار موثری داشته است. او اولین شاعری است، که در تمام آثارش صرفا به مضامین عرفانی و انسانی می پردازد و در اشعارش مضمونی که نشان دهنده تعلق او به دنیا باشد، به چشم نمی آید.او صاحبان قدرت های ناپایدار را مدح نمی کند و سر بر آستان آن ها به گدایی، نمی ساید.

استغنای طبع و بلندنظری، او را بی نیاز از هر کس و همه چیز جهان مادی می کند. او خدا را می جوید و برای رسیدن به معشوق لایزال خود، سلوک عارفانه پیش می گیرد و طی طریق می کند تا به وادی عشق گام نهد و از آنجا به مدد الهی به کمال مطلوب دست یابد.«شاید بتوان گفت که بالاترین خصوصیات آثار منظوم و منثور عطار آن است که برای هدایت و راهنمایی جامعه گفته شده و در روزگاری که غالب شعرا فکر خود را در مدح و هجو و هزل به کار برده اند او نظر خود را از امرا و حکام به جامعه انسانی و خدمت به حقیقت منصرف ساخته و بشر را به یگانگی و وحدت و بلندنظری وجودی از تعصب دعوت کرده و وظیفه ای را که هر مرد صاحبدلی باید به عهده بگیرد به گردن گرفته و در واگذارد آن وظیفه چندان که توانسته کوشیده است.» (فروزان فر، ۱۳۸۹: ۷۸)

همین ویژگی های شعر اوست که عارفی چون مولانا جلال الدین رومی را، مجذوب خود می کند.ارتباط معنوی و پیوستگی روحانی مولانا با عطار و حکایاتی که مولانا از آثار عطار در مثنوی و غزلیات اقتباس کرده، دلیل بر این است که وی با آثار عطار بسیار مأنوس بوده است.

در مثنوی شریف، ۳۵ حکایت وجود دارد که به احتمال قوی، مأخذشان، آثار منظوم عطار است. مولوی، بسیاری از اشعار عطار را حفظ بوده و تکرار می کرده و در مقامات معنوی و عشق حقیقی، عطار را مردی جهاندیده، از «هفت شهر عشق» برگذشته و خود را در مقایسه با او، مبتدی و خام و «اندر خم یک کوچه» می دیده و «سلطنت جان» را متعلق به عطار می دانسته است. مولانا در غزلیات شمس، بارها، از عطار به تعظیم یاد می کند و خود را شاگرد و پیرو او می خواند:

آنچه گفتم در حقیقت ای عزیز

آن شنیدستم من از عطار نیز

من آن ملای رومی ام که از نطقم شکر ریزد

ولیکن در سخن گفتن غلام شیخ عطارم

عطار روح بود و سنایی دو چشم او

ما از پی سنایی و عطار آمدیم

در آثار عطار، مضامین و حکایات شیرین و دلکش، در قالب زبانی محکم و روان بیان می شود. او در نظم و نثر استادی تمام است و هم چنان که شعرش از حیث روانی و انسجام و قوت تاثیر ممتاز است، نثر او هم این اوصاف را به کمال و تمام داراست. چنان که انشای تذکرة الاولیاء، «از جهت شیرینی و سادگی، هم کم نظیر است، به خصوص عطار در شرح حال بایزید و شبلی وجنید و ابوالحسن خرقانی و ابوالحسن نوری و حسین بن منصور حلاج سخن را به سر حد زیبایی کشانیده و داد فصاحت داده، و قلم سحرانگیز و در تراجم احوال این اشخاص سخت شورانگیز و مستی بخش است.» (فروزان فر)

سادگی شعر عطار نیز تا حدی است که خواننده، به راحتی تحت تاثیر زبان ساده او قرار می گیرد و گاه از یاد می برد که صدها سال با او فاصله دارد. عطار این فاصله زمانی را با تفکر شورانگیز و احساس عمیق خود از میان برداشته است و اگر خواننده شعرهای او، با کلام او انس بگیرد، ارتباط نزدیک او را با زمان حال به خوبی احساس می کند.بازکاوی اشعار عطار، می تواند پاسخ گوی مشکلات و بحران های انسان مدرن باشد. او مخاطب را به حرکت فرامی خواند و از او می خواهد که با «شدن»های پیاپی، به سوی کمال مطلق راه جوید. آنچه برای حل مشکلات و معضلات انسان معاصر بایسته است، همه در آثار عطار جمع است؛ زیرا «مرکز توجه عطار، انسان و جهان و خداوند است و تمام دغدغه او تبیین ارتباط این سه با هم و ارائه تصویری روشن از این مقولات است.» (ریتر، ۱۳۷۷، ج۱:۵)

عطار به دلیل ژرف نگری و درک ویژگی های عمیق و چند لایه روح انسانی، توانسته است، به ویژه در منطق الطیر که در حقیقت بازگوکننده «قوس صعودی» روح از خاک به افلاک است، بندهایی را که به دست و پای بشر بسته شده است، بهتر ببیند و آن ها را بگشاید.شعر عطار سرشار از حرکت، پویایی و سرزندگی است و انسان در اندیشه او، مدام در تلاش برای شناخت خویش و به تکامل رسیدن است.از این روست که عطار، انسان را در طریق تکامل «شدن» در هیئت پرندگان به سفری طولانی می فرستد و خود در نقش هدهدی راه آشنا در کنار او می ماند تا از آفت های راه و مخاطرات آن آگاهش کند.منطق الطیر، مصیبت نامه و الهی نامه هر یک سفرنامه ای عارفانه اند که انسان را به خودشناسی می رسانند و سالک این سفر ها پی می برد که آنچه در قاف خیالی می جسته، در درون خودش بوده است. آری عطار نیز چون دیگر عرفای بزرگ برای انسان به عنوان «عالم اصغر» قدرتی اعجاب آور قائل است:

آنچه گویی و آنچه دانی آن تویی       خویش را بشناس صد چندان تویی (منطق الطیر)

خراسان

استاد «ریچارد فرای» درگذشت

«ریچارد فرای» ایران‌شناس و شرق شناس معروف آمریکایی در سن 94 سالگی روز پنجشنبه (27 مارس8   فرودین ۱۳۹۳) در بوستون آمریکا درگذشت.

او در خانواده‌ای سوئدی‌تبار در ایالت آلاباما زاده شد و بعد به همراه خانواده به ایالت ایلینوی نقل مکان کرد. ریچارد نلسون فرای ایران شناس و شرق‌شناس برجسته آمریکایی متخصص ایران‌شناسی و استاد بازنشستهٔ دانشگاه هاروارد بود. او به زبان‌های زبان فارسی، عربی، روسی، آلمانی، فرانسوی، پشتو، ازبک و ترکی مسلط بود و با زبان‌های اوستایی، پهلوی و سغدی آشنایی کامل داشت.

در دوران نوجوانی با مطالعه داستان‌های تاریخی به شرق و تاریخ آن علاقمند شد و به همین سبب هم‌زمان با تحصیل در رشته فلسفه در دانشگاه ایلینوی، در رشته تاریخ نیز به تحصیل پرداخت و زبان عربی و ترکی و هنرهای اسلامی را آموخت.

وی در آن‌جا با آلبرت اومستد آشنا شد و مجذوب سخنان او درباره کشفیات جدید موسسه شرق‌شناسی در تخت جمشید شد و مطالعات خود را در این زمینه دنبال کرد. پس از گذراندن دوره‌های چین‌شناسی و باستان‌شناسی چین و ژاپن، نزد محمد سمسار که کارشناس فرش در گمرک آمریکا و دارای مدرک دکترا از دانشگاه پنسیلوانیا بود زبان فارسی آموخت.

فرای به کمک او کتاب «تاریخ بخارا» اثر نرشخی را ترجمه کرد و همین تبدیل به رساله دکتری وی در دانشگاه هاروارد شد. در سال‌های 1943 و 1944 به ایران و افغانستان و هند سفر کرد و در این سفرها به آثار باستانی علاقه وافری یافت. در سال 1946 با ارائه ترجمه کتاب تاریخ بخارای از انجمن بورسیه‌های دانشگاه هاروارد بورسیه شد و در دانشکده مطالعات مشرق‌زمین و آفریقا در لندن به تحصیل زبان سغدی و پهلوی پرداخت و پس از بازگشت به هاروارد شروع به تدریس انسان‌شناسی و تاریخ و مذاهب خاورمیانه کرد و هم‌زمان زبان ارمنی را آموخت. به سبب تلاش وی برای ایجاد کرسی تدریس زبان ارمنی و ارمنی‌شناسی در دانشگاه هاروارد، لقب «ارمنی افتخاری» را دریافت کرد.

وی در 91 سالگی و در مرداد 1389 (ژوئیه 2010) از سوی محمود احمدی‌نژاد خانه‌ای تاریخی و مجلل در اصفهان برای زندگی در ایران تا پایان عمرش دریافت کرد. او در وصیتش خواسته تا پس از مرگش در اصفهان و در کنار رودخانه زاینده رود نزدیک آرامگاه پروفسور آرتور پوپ شرق‌شناس معروف به خاک سپرده شود.

تلاش‌های او منجر به ایجاد کرسی تدریس مطالعات ایرانی در دانشگاه کلمبیا شد و او به عنوان اولین استاد کرسی مطالعات ایرانی منصوب شد. بعدها آن‌جا را به قصد هاروارد ترک کرد و این سمت پس از او به احسان یارشاطر محقق ایرانی واگذار شد. در دانشگاه هاروارد صدرالدین آقاخان دانشجوی فرای در رشته تاریخ ایران بود. فرای نامه‌ای به پدر او که رهبر بزرگ فرقه اسماعیلیه بود، نوشت و آقاخان در پاسخ موافقت کرد هزینه یک کرسی تدریس مطالعات ایرانی در هاروارد را بپردازد. هم‌چنین یکی از برجسته‌ترین کارهای فرای در هاروارد تأسیس «مرکز مطالعات خاورمیانه» بود.

او یکی از بنیادگذاران «مرکز مطالعات خاورمیانه» در تهران و مدتی هم مشاور کتاب‌خانه پهلوی بود و نخستین مدرسه تابستانی مطالعات ایرانی را در دانشگاه شیراز سازمان داد. وی سال‌ها در ایران در سازمان‌دهی کنگره‌های ایران‌شناسی سهیم بود و در خارج از ایران نیز با دانشگاه‌هایی که علاقمند به مطالعات ایران و آموزش زبان فارسی بودند همکاری داشته‌است. دهخدا به سبب علاقمندی وی به امر ایرانی‌شناسی، او را «ایران‌دوست» می‌نامید که فرای در امضای خود این لقب را می‌افزاید. نلسون فرای از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۰ عضو افتخاری سازمان پرشن گلف آنلاین بود و همواره با ارسال نامه به تحریف کنندگان از نام خلیج فارس دفاع نمود. (فعلا مقیم اصفهان در نوزدهمین جشنواره بین‌المللی خوارزمی در سال ۱۳۸۴ از وی به عنوان میهمان افتخاری جشنواره و به پاس تلاش‌های وی در شناساندن هر چه بیشتر قلمرو فرهنگی و تاریخی ایران و ایرانیان تقدیر شد. فرای همواره یکی از مدافعان نام خلیج فارس بوده است.

از میان مهم‌ترین مقالات وی در زمینه تمدن ایران می‌توان به سه مقاله اشاره کرد. مقاله «فر کیانی در ایران باستان» که به اعتقاد ریشه‌دار در شاهان ایران باستان به حمایت ایزدی و تائید الهی، اشاره می‌کند و مقالهٔ کوتاهی که در آن با استناد بر نقاشی جیمز موریه از ویرانه‌ای را که پنداشته می‌شد آتشکده بیشابور بوده، ثابت کرد این بنا دارای سقف بوده‌است و آتشکده روباز نبوده‌است در این نقاشی در بالای دیوارهای بنا پنجره‌های وجود داشت که اکنون باقی نمانده‌است. و مقاله‌ای دیگر که «سنگ‌نبشته آرامی گور کوروش» نام داشت. فرای با بررسی تلاش‌های پیشین برای خواندن این کتیبه، اثبات کرد که این متنی است به زبان پارسی باستان و خط آرامی که به فرمان یکی از آخرین پادشاهان هخامنشی تهیه شده‌است

سایه تخریب برسر اثر تاریخی بافت قدیمی مشهد

روزنامه خراسان:نویسنده: سمیه صادقی

خانه های تاریخی امیری و بلخاست در معرض خطر تخریب قطعی

تخریب 12 اثر ثبت شده تاریخی در مشهد طی سال های اخیر و در معرض تخریب بودن ۲۰ خانه تاریخی در بافت فرسوده اطراف حرم مطهر که هر روز برج های تجاری و مسکونی از آن سر برمی آورد و هویت فرهنگی بافت پیرامونی حرم را تغییر داده است، ما را بر آن داشت تا در سال جدید بار دیگر وضعیت آثار تاریخی این منطقه را بررسی کنیم . در این باره با مدیر پایگاه بافت تاریخی ثامن که از بهمن ماه سال گذشته فعالیت خود را آغاز کرده است گفت و گو کردیم تا از برنامه های میراث فرهنگی استان برای حفظ این بناهای تاریخی مطلع شویم.

به محل دفتر این پایگاه که در خانه تاریخی توکلی واقع شده است سری می زنیم. خانه ای 90 ساله که سابقه آن به دوران قاجار می رسد و مردادماه 84 به شماره 12374 ثبت ملی شده است. مالک اولیه آن «کشمشیان» از تاجران آن دوران بوده و این خانه پس از درگذشت وی توسط فردی به نام «توکلی» خریداری شده است. این خانه نیز همچون بسیاری از خانه های تاریخی دیگر در معرض تخریب قرار داشت تا این که مرمت آن اواخر سال ۹۰ به پایان رسید. در ورودی زیبای این خانه را دو کتیبه کاشی کاری با عباراتی قرآنی آراسته است و علاوه بر آن عناصر تزئینی دیگری از جمله آجر کاری های خفته راسته و رسمی بندی و لچکی کاشی کاری نیز در این قسمت دیده می شود.

تاسیس پایگاه بافت فرهنگی تاریخی منطقه ثامن

تاسیس پایگاه بافت فرهنگی تاریخی منطقه ثامن در این خانه به 80 روز قبل برمی گردد. این پایگاه دوم بهمن ماه سال گذشته با انعقاد تفاهم نامه ای بین میراث فرهنگی و سازمان مجری طرح نوسازی و بهسازی بافت پیرامونی حرم مطهر با هدف مشارکت در احیای معماری اسلامی – ایرانی، شناسایی ، مستند سازی ، حفظ و احیای آثار و الگوهای معماری بافت تاریخی، پیش بینی، طراحی و اجرای محدوده ها و محورهای ویژه برای حفظ خاطرات و هویت میراث فرهنگی از جمله مسیر نوغان، محله راد، محله چهارباغ و ... و طراحی و تهیه پیوست فرهنگی پروژه های سرمایه گذاری در منطقه ثامن تاسیس شد.

احسان زهره وندی مدیر این پایگاه و کارشناس ارشد رشته مرمت بناهای تاریخی است. او درباره وضعیت آثار تاریخی بافت پیرامونی حرم مطهر و برنامه های میراث فرهنگی برای حفظ و احیای این آثار تاریخی چنین می گوید:« در منطقه ثامن 50 اثر ثبتی وجود دارد که 6 اثر در مجموعه حرم مطهر و دیگر آثار در بافت پیرامونی حرم مطهر قرار دارد. متاسفانه از این تعداد 12 اثر تاریخی به نام های سرای ترکمن ها، خانه حناساب، بدنه خیابان نواب، بدنه خیابان شیرازی، دو خانه سبزواری ها، سردر مدرسه باقریه، نمای خانه تقوی، خانه جوان صبور، خانه براتی، سرای فولادکار و خانه زرین زاده طی سال های اخیر به علت اجرای طرح نوسازی یا توسط خود مالکان تخریب و 2 خانه دیگر هم به نام های علیزاده و سرسرای امیرفخریان از ثبت خارج شده است. در حال حاضر 30 اثر تاریخی در منطقه ثامن داریم. از این تعداد وضعیت خانه های تاریخی که حدود ۲۰ اثر را شامل می شود نامناسب است، ۲ اثر تاریخی کوزه کنانی و سرای عزیزاله اف نیز در حال خروج از ثبت است که به طور جدی این موضوع را پی گیری می کنیم.»

او در پاسخ به این سوال که مگر می شود اثر ثبتی را به آسانی از ثبت ملی خارج کرد، می گوید:« میراث فرهنگی مسائل حقوقی این موضوع را پیگیری کرده و قطعا به خارج شدن این اثر راضی نبوده است. با وجود قانون ثبت ملی آثار تاریخی گذشته و تاریخ معاصر که مربوط به سال 1309 و 1352 می شود مالکان برخی از این آثار درخواست خروج اثر از ثبت ملی را داده اند واثر از ثبت ملی خارج شده است . وی تصریح می کند:« از لحاظ فیزیکی فقط وضعیت مسجد شاه، حمام شاه، مدرسه عباسقلی خان، گنبد خشتی و بازار فرش رضایت بخش است و به جز خانه توکلی که مرمت شده و خانه های ناظران و داروغه که در حال مرمت است وضعیت دیگر خانه های تاریخی رضایت بخش نیست.»وی در پاسخ به این سوال که این کم کاری متوجه کیست، می گوید: اولا خود مردم که از اهمیت آثار تاریخی غافلند ثانیا شهرداری با اجرای نامناسب طرح بازسازی بافت فرسوده و سازمان میراث فرهنگی که در سال های گذشته نتوانسته آنچنان که باید عمل کند.

طرح بازسازی بافت فرسوده بزرگترین ضربه به بافت تاریخی اطراف حرم

مدیر پایگاه تاریخی ثامن، بافت اطراف حرم را به شدت آسیب دیده می داند و می افزاید: در طرح نوسازی و بهسازی اطراف حرم خیلی از مسائل در نظر گرفته نشده است و خیلی از ساکنان این منطقه به اجبار این منطقه را ترک کرده و پراکنده شده اند. در نتیجه بسیاری از آداب و رسوم محلی این بافت تاریخی نیز از بین رفته است و این بزرگترین ضربه این طرح به هویت فرهنگی است. هدف از تاسیس پایگاه بافت فرهنگی تاریخی ثامن هم حفظ و احیای بافت و معماری اسلامی ایرانی و هویت فرهنگی این منطقه بوده است.

وی ادامه می دهد:« در حال حاضر دغدغه ما این است که حداقل در اجرای این طرح از معماری اسلامی و ایرانی بهره بگیریم.»

سازمان میراث فرهنگی تنها مرجع تشخیص آثار تاریخی

زهره وندی درباره این موضوع که شهرداری برخی از بناهای تاریخی را به عنوان آثار تاریخی قبول ندارد و به همین دلیل برای اجرای طرح به سازی بافت فرسوده اطراف حرم این آثار را تخریب کرده است، تصریح می کند:« سازمان میراث فرهنگی تنها مرجع تشخیص آثار تاریخی، فرهنگی،معماری و زیبایی شناختی اثر برای ثبت ملی است نه شهرداری. همین خانه های تاریخی چون ساخته خود مردم هستند سبک زندگی، آداب و رسوم و درک شان از زندگی را به ما می آموزند و این فیزیک اثر حامل پیام های مهمی است که از گذشته به ما منتقل می شود و برای حفظ این هویت فرهنگی و تاریخی همه باید در مورد حفظ آثار تاریخی احساس مسئولیت کنند.» وی این موضوع را هم یادآوری می کند که در حال حاضر همکاری شهرداری با این پایگاه خوب بوده و خانه داروغه توسط شهرداری در حال بازسازی و مرمت است.

آثار جدید معرفی شده برای ثبت ملی و تشکیل هیئت راهبردی پایگاه

وی درباره اقدامات میراث فرهنگی برای حفظ و احیای معماری و هویت فرهنگی در منطقه ثامن می گوید: مشاوران ما در حال شناسایی اشکالات طرح به سازی بافت فرسوده ، شناسایی آثار جدید برای ثبت ملی و آثاری که نیاز به مرمت دارند و باید برای آشنایی بیشتر مردم تبدیل به کاربری های جدید شوند، هستند. در حال حاضر 2 خانه در محدوده خانه تاریخی داروغه و حسینیه عسگریه آثار جدیدی است که برای ثبت ملی شدن آن ها درخواست داده ایم. البته مشارکت مردم در معرفی آثار تاریخی شناسایی نشده برای ثبت ملی بسیار مهم است. زهره وندی می افزاید: طرح مرمت خانه ناظران از 2 سال قبل تهیه و کار مرمت آن با مشارکت مالک آن و شهرداری و میراث فرهنگی آغاز شده و حدود 80 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است و به آن کاربری اقامتی داده می شود.خانه امیری و خانه بلخاست در حال حاضر در معرض خطر قطعی هستند و طراحی و مرمت این خانه ها در اولویت کاری میراث فرهنگی است. برخی دیگر از آثار هم در معرض تخریب بالقوه هستند. وی از تشکیل هیئت راهبردی پایگاه بافت تاریخی منطقه ثامن خبر می دهد و می گوید: «در این هیئت استادان برجسته کار حضور دارند و برنامه های کلان و دارای اولویت برای بافت تاریخی مشخص و اجرا می شود.» وی درباره اعتبار مورد نیاز برای حفظ و مرمت آثار تاریخی می گوید: اعتبار مورد نیاز برای هر اثر باید برآورد شود اما به طور کلی برای حفاظت 5 اثر تاریخی 600 میلیون تومان و برای مرمت آن ها 500 میلیون تومان برآورد و درخواست کرده ایم که امیدوارم این اعتبار به ما تخصیص یابد.

چاپ شاهنامه‌‌ای که در همه گیتی پراکنده شد

«شاهنامه شاه‌تهماسب» یکی از مهم‌ترین میراث‌های فرهنگی ایران به زودی از سوی فرهنگستان هنر منتشر می‌شود. این شاهنامه باآن وجود که می‌توانست به صورت کامل در ایران باشد، متاسفانه توسط مالک آمریکایی آن اوراق و برگه‌های آن در سراسر دنیا، در موزه‌ها و مجموعه‌های شخصی پراکنده شد. در دهه 70 شمسی 118 مینیاتور این شاهنامه در مذاکرات دولت ایران و وارثان مالک آمریکایی آن با یک تابلو از «ویلم دکونینگ» متعلق به موزه هنرهای معاصر تهران معاوضه شد. خبرگزاری کتاب ایران درباره اهمیت و پیشینه این نسخه با یک پژوهشگر هنرهای تجسمی گفت‌وگویی انجام داده است. ه گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، پس از نزدیک به 10 سال فعالیت و پژوهش در مورد «شاهنامه شاه تهماسب» اکنون این اثر در فرهنگستان هنر آماده انتشار شده است.
فرهنگستان هنر 116 نگاره، جلد، آستر بدرقه، سرلوح و دیگر تذهیب‌های موجود از این شاهنامه را در موزه هنرهای معاصر به همراه 33 نگاره از موزه متروپولیتن، 10 نگاره از مجموعه خلیلی در لندن، 9 نگاره از بنیاد آقاخان، سه نگاره از موزه هنرهای ‌اسلامی قطر و یک نگاره از موزه رضا عباسی تهران  را  یکجا گردآوری و آماده انتشار کرده است.
«شاهنامه شاه‌تهماسب» که از آن با نام «شاهنامه هوتون» نیز یاد می‌شود در تاریخ هنر ایران اهمیت بسیاری دارد. انتشار این شاهنامه، یک حرکت ملی در راستای حفظ و اشاعه میراث فرهنگی ایران است. خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، به دلیل اهمیت انتشار این اثر، گفت‌وگویی را با مهدی مقیسه، یکی از دست‌اندرکاران انتشار آن که خود پژوهشگر هنرهای تجسمی ایران است، انجام داد.
مقیسه درباره تاریخ و چگونگی آفرینش این نسخه گفت: «شاهنامه شاه‌تهماسب» در نیمه نخست قرن دهم هجری تولید شده است. در برخی منابع مدت زمان آماده‌سازی این اثر 30 سال ذکر شده است، زیرا  به هر حال این شاهنامه بیش از 750 ورق و 258 مینیاتور به همراه تذهیبات مفصل و جدول‌کشی‌های شاهکار دارد و حاشیه‌های آن نیز تقریبا زرافشان است.
وی افزود: این شاهنامه در تبریز و در دربار شاه تهماسب صفوی تهیه شد و تا سال‌های 970 و 980 هجری نیز در ایران بوده است. گویا در این زمان سلطان سلیم در عثمانی تاجگذاری کرده و شاه تهماسب به این مناسبت این شاهنامه را با هدایای دیگر برای سلطان عثمانی می‌فرستد.
مقیسه درباره سرنوشت این شاهنامه تا قرن 19 میلادی گفت: این شاهنامه تا اواخر قرن 19 در ترکیه بوده است که در این زمان یک سرمایه‌دار یهودی به نام «بارون ادموند دو روچیلد» آن را به دست آورده و یک بار نیز آن را در اوایل قرن 20 در پاریس به نمایش می‌گذارد.
این محقق و پژوهشگر در ادامه با اشاره به مالکیت این شاهنامه پس از مرگ بارون روچیلد، گفت: پس از مرگ روچیلد شخصی به اسم آرتور هوتون، سرمایه‌دار آمریکایی و از اعضای هیات امنای موزه مترو پولیتن نیویورک، این شاهنامه را خریداری می‌کند و به همین دلیل، این اثر به شاهنامه «هوتون» هم معروف می‌شود. هوتون تا اواخر دهه 60 میلادی این شاهنامه را به صورت کامل نگهداری می‌کند، اما در این زمان گویا به دلیل مشکلات مالیاتی تصمیم می‌گیرد بخشی از این اثر را به موزه متروپولیتن اهدا کند، زیرا قوانین آمریکا کسانی را که کار خیریه و یا فرهنگی انجام دهند، از مالیات معاف می‌کند.
مقیسه گفت: هوتون نیز برای فرار از مالیات، این شاهنامه ارزشمند را ورق‌ورق کرده و از آن عکسبرداری می‌کند و سپس 76 برگ از مینیاتورهای آن را به موزه متروپولیتن اهدا می‌کند. این کار هوتون با اعتراضات بسیاری همراه شد. البته روایتی نیز در این میان سندیت دارد که هوتون قبل از این‌کار به دولت وقت ایران، در زمان پهلوی دوم، پیشنهاد فروش کل نسخه را به قیمت 20 میلیون دلار ارایه می‌کند، اما این درخواست از طرف دولت ایران به دلیل کمبود بودجه پذیرفته نمی‌شود.
مقیسه در ادامه به فروش دیگر مینیاتورهای این شاهنامه توسط هوتون اشاره کرد و افزود: پس از اهدای آن 76 برگ، هوتون تا زمان حیات خود در اواخر دهه 80 میلادی، تعدادی دیگر از برگه‌ها و مینیاتورهای این کتاب را به فروش می‌رساند. پس از مرگ هوتون 118 مینیاتور و قسمت‌های خوشنویسی و جلد این شاهنامه برای وارثانش باقی می‌ماند. در دهه 70، زمانی که مرحوم حسن حبیبی معاون رییس جمهوری وقت بود، مذاکراتی از سوی وارثان هوتون با دولت ایران درباره انتقال مالکیت برگه‌های باقیمانده از شاهنامه، انجام می‌شود. آن‌ها ابتدا پیشنهادهایی مبنی بر فروش ارایه کردند که پذیرفته نشد، اما در ادامه، پیشنهاد معاوضه این بخش‌ها با یک اثر از هنرمندان غربی که در مالکیت ایران بود، مورد قبول قرار می‌گیرد.
وی افزود: در نهایت، باقیمانده شاهنامه شاه‌تهماسب را با یکی از آثار «ویلم دکونینگ» هنرمند هلندی – آمریکایی و یکی از نقاشان برجسته اکسپرسیونیسم انتزاعی، به نام «زن شماره 3» که در گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران نگهداری می‌شد، معاوضه کردند. گویا این اثر به دلیل ویژگی‌هایش، در ایران قابل نمایش نبود. پیش از این انتقال، در یک حراجی نیز یک برگ از مینیاتورهای این شاهنامه برای موزه رضا عباسی خریداری شده بود، اما باقی مینیاتورهای این کتاب در موزه‌ها و مجموعه‌های شخصی در دنیا پراکنده است.
مقیسه همچنین درباره سابقه انتشار این شاهنامه گفت: نخستین بار در سال 1980 نسخه کاملی از این شاهنامه از سوی انتشارات دانشگاه هاروارد زیر نظر استیوارت کری‌ولش در دو جلد و با شمارگان محدود منتشر شد، اما بیشتر تصاویر این کتاب، سیاه و سفید و تنها چند مینیاتور آن رنگی بود. جلد نخست این مجموعه خود شاهنامه و جلد دوم آن نیز کار تحقیقی و پژوهشی و همچنین مقالاتی درباره آن بود.
وی در ادامه به انتشار دوباره این اثر از سوی موزه متروپولیتن نیز اشاره کرد و گفت: پس از انتشار شاهنامه دانشگاه هاروارد، برخی تصاویر این اثر در کتاب‌های مختلف به صورت پراکنده منتشر شد، اما انتشار دوباره آن به صورت کامل در سال 2011 اتفاق افتاد. در این سال موزه متروپولیتن نیویورک این شاهنامه را با همه تصاویرش به صورت رنگی منتشر کرد، اما ناشر نتوانسته بود از تمام مینیاتورها اسلاید با کیفیتی تهیه کند، بنابراین برخی تصاویر این شاهنامه کیفیت نداشت.
«شاهنامه شاه‌تهماسب» در قطع (35 در 50 سانتیمتر) و با صحافی نفیس و قاب در 420 صفحه از سوی موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری «متن» فرهنگستان هنر تا پایان پاییز امسال  منتشر می‌شود.
انتشار این شاهنامه با همکاری موزه هنرهای معاصر تهران و مساعدت بانک پاسارگاد ممکن شده است.