قصه گنبد طلا

حمیدرضا حسینی (جدیدآنلاین)

سالانه حدود ۲۵ میلیون نفر از ایرانیان و بسیاری هم از کشورهای دیگر به مشهد می‌روند. هدف بیشتر آنان زیارت بارگاه هشتمین امام شیعیان است که امروز سالروز ولادت اوست. حتا کسانی هم که با دلایل دیگر به مشهد سفر می‌کنند، باز هم در اولین فرصت به زیارت می‌روند، چرا که زیارت را وسیله نزدیکی به خدا و برآورده شدن حاجات می‌دانند. گرچه زایران با حس و حال و هوای آستان امام رضا آشنایند، اما ارزش‌های دیگر این مجموعه عظیم برای بیشتر آنان شاید ناشناخته مانده باشد؛ زیرا آن‌ها  که با دیدی مذهبی به حرم می‌روند چنان با شیفتگی غرق در فضای معنوی آن می‌شوند که کمتر به ابعاد تاریخی، فرهنگی و هنر و معماری‌اش می‌اندیشند.

آن‌چه که آستان قدس رضوی خوانده می شود، مجموعه‌ای است از دهها فضای معماری از جمله ۸صحن، ۲۶ رواق، ۳ مسجد، ۳ مدرسه علمیه، ۱۱ موزه و فضاهای متعدد دیگری چون کتابخانه، مهمان‌خانه، دارالشفاء، حمام، مقبره، و گورستان که گستره تقریبی یک میلیون متر مربع را در بر می‌گیرد. هر بخشی از این مجموعه عظیم برای خود تاریخی دور و دراز دارد که گنجینه‌هایی از شاهکارهای هنر ایرانی را نیز در دل خود نگاه داشته است. برای نمونه، ۱۳۹ متر از این مجموعه، فضای زیرین گنبد طلاست که آثار و نفایسی از ۱۲ سلسله تاریخ ایران را در خود جای داده است؛ یا روی دیوارهای مسجد گوهرشاد، ۳۶ کتیبه تاریخی از ۶ خوشنویس بزرگ ایرانی به چشم می‌خورد؛ و یا کتابخانه آستان با بیش از یک میلیون و چهارصد هزار کتاب از جمله ۵۵ هزار نسخه خطی، بزرگ‌ترین مجموعه نفایس خطی ایران به شمار می‌آید.

شرح ارزش‌های تاریخی و هنری آستان امام رضا و دامنه موقوفات آن٬ نه از روی مَثَل که به واقع، مثنوی هفتاد من کاغذ خواهد شد. آن‌چه در ویدئوی این صفحه آمده، روزنه کوچکی است به بی‌کرانه هنر و معماری روضه رضوی و مروری کوتاه بر تاریخ دور و دراز آن.