شاعران بزرگ ایران مدیون فردوسی‌ هستند

یوسف بینا- شهرآرا

گزارشی از همایش «شاهنامه و پژوهش‌های آیینی» ویژه بزرگداشت فردوسی در مشهد

همایش علمی «شاهنامه و پژوهش‌های آیینی» ویژه روز بزرگداشت فردوسی، روزهای 24 و 25 اردیبهشت در مشهد برگزار شد.
الحاق توس به مشهد، یک چشم انداز روشن
به گزارش شهرآرا، در ابتدای نشست نخست این همایش که 24 اردیبهشت به همت فرهنگ‌سرای فردوسی و قطب علمی فردوسی‌شناسی برگزار شد، دکتر محمدجعفر یاحقی ضمن اعلام ویژه‌برنامه‌های روز بزرگداشت فردوسی گفت: تعدد برنامه‌های این روز، این ضرورت را یادآوری می‌کند که از این پس به جای روز فردوسی، هفته فردوسی داشته باشیم تا برنامه‌ها با هم تداخل پیدا نکنند. وی شاهنامه را معدل فرهنگ ایرانی‌اسلامی و تکیه‌گاه زبان فارسی دانست و افزود: از آنجا که شاهنامه در باور مردم جای دارد، موضوع «شاهنامه و پژوهش‌های آیینی» را برای همایش امسال برگزیدیم. این عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی با ابراز خرسندی از الحاق توس به مشهد، خاطرنشان کرد: الحاق توس به مشهد، چشم‌انداز روشنی را برای این منطقه تاریخی ترسیم می‌کند.
سخنران بعدی این نشست دکتر مهدی نوریان، عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان بود. وی گفت: ما نمی‌توانیم بگوییم بزرگ‌ترین شاعر ایران کیست؛ اما باید پذیرفت که اگرچه حافظ، سعدی، مولانا و فردوسی را چهار ستون ادبیات فارسی می‌دانند، سه شاعر از این چهار شاعر مدیون فردوسی‌اند. نوریان، سپس به بیان سخنانی درباره شعر و حکمت فردوسی پرداخت و تصریح کرد: هم حکمت عملی و هم حکمت نظری در شاهنامه وجود دارد و اگر بیت‌های اخلاقی شاهنامه را جمع‌آوری کنیم، حجم آن بیشتر از بوستان سعدی خواهد شد.
دکتر علی‌اشرف صادقی، مدیر گروه فرهنگ‌نویسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز سخنران بعدی این همایش بود. وی که با موضوع «شاهنامه و مردم» سخنرانی کرد، اظهار داشت: شاهنامه، تاثیر زیادی در فرهنگ مردم ایران و دیگر فارسی‌زبانان از هند تا آسیای صغیر داشته و امروزه می‌بینیم بسیاری از واژه‌های فارسی از طریق شاهنامه به زبان مردم ترکیه راه پیدا کرده است.
در این بخش از برنامه، جلد اول «فرهنگ جامع زبان فارسی» رونمایی شد. این فرهنگ که محصول کوشش پژوهشگران گروه فرهنگ‌نویسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی به سرپرستی دکتر علی‌اشرف صادقی است، کامل‌ترین فرهنگ فارسی به شمار می‌رود که تاکنون تهیه شده است.
سخنران بعدی این نشست علیرضا رعیت بود که با موضوع «بازتاب شاهنامه در کاریکاتورهای گل‌آقا» سخن گفت. وی گفت: در نشریه گل‌آقا با سه دسته کاریکاتور با موضوع شاهنامه فردوسی روبه‌رو هستیم؛ کاریکاتورهایی که به شخصیت‌ها و داستان‌های شاهنامه اشاره دارند، کاریکاتورهایی که با موضوع شخصیت فردوسی خلق شده‌ و آثاری که شعرهای فردوسی را دست‌مایه قرار داده‌اند.
سخنران پایانی این نشست، دکتر منصور رستگارفسایی استاد دانشگاه شیراز و دانشگاه بوستون آمریکا بود. وی که با موضوع «نام‌جویی در شاهنامه» سخنرانی کرد، با بیان اینکه «نام» در شاهنامه یک فلسفه عظیم تاریخی دارد، اظهار داشت: معنای نام در شاهنامه، فرهنگی عظیم و پرپشتوانه و پر از حوادث نیک و بد است؛ «نام» در شاهنامه معنای تازه‌ای می‌یابد و به مجموعه‌ای فرهنگی تبدیل می‌شود که باید از آن دفاع کرد. رستگارفسایی با بیان اینکه «نام» یکی از پربسامدترین کلمات در شاهنامه است، خاطرنشان کرد: ایرانیان هزاران سال است که تا پای جان «نام» خویش را پاس داشته‌اند و ایرانیان که فرزندان فردوسی هستند از او آموخته‌اند که چگونه از نام و وطن و فرهنگ و حیثیت خویش دفاع کنند.
نقد اجتماعی ؛ جاذبه شاهنامه فردوسی
نشست دوم همایش «شاهنامه و پژوهش‌های آیینی» 25 اردیبهشت در دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد.
در این نشست، دکتر محمدرضا راشدمحصل که با عنوان «تأملی در مقدمه شاهنامه» سخنرانی کرد؛ گفت: فردوسی هم دردشناسی درستی از جامعه ایران انجام داده و هم درمان‌دهی بسیار موثری کرده است؛ از جهت نظری، انسان را هدف نهایی آفرینش می‌داند و به او هشدار می‌دهد که خودش را کم نبیند؛ از جهت عملی نیز پیشینه پرافتخار ایرانیان را به آن‌ها معرفی می‌کند. راشدمحصل افزود: یکی از جاذبه‌های شاهنامه این است که فردوسی گذشته را با زمانه خود تطبیق داده است و ازاین طریق به نقد اجتماعی می‌پردازد و جامعه را به حرکت وا می‌دارد. وی خاطرنشان کرد: به نظر فردوسی، وحدت فرهنگ ایرانیان نیز با سه عامل خردورزی، دادگری و پیمان‌داری به تحقق می‌پیوندد.
دکتر محمدتقی ایمان‌پور با موضوع «سوگ سیاوش و شباهت آن به سوگ‌های محلی در غرب ایران»، دکتر محمود حسن‌آبادی با موضوع «غزانامه روم از کاشفی و شاهنامه فردوسی»، دکتر عباس سرافرازی با موضوع «شاهنامه و صفویان»، دکتر فرزاد قائمی با موضوع «بررسی تطبیقی ساختار آیینی اسطوره سیاوش و آیین سیاوشان»، فاطمه ماهوان با موضوع «فره شاهانه در نگاره‌های شاهنامه»، رجبعلی لباف‌خانیکی با موضوع «کلات در شاهنامه» و سیما ارمی‌اول با موضوع «تحلیل لایه‌های ایدئولوژیک داستان کیخسرو بر مبنای رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی» دیگر سخنرانان این همایش بودند.
پایان‌بخش همایش «شاهنامه و پژوهش‌های آیینی» رونمایی از چند کتاب مانند «مجموعه‌مقالات همایش شاهنامه و پژوهش‌های آیینی»، شماره جدید «مجله تخصصی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد ویژه متن‌شناسی»، کتاب «اسناد تصویری کلات نادری و سرخس» به کوشش رجبعلی لباف‌خانیکی و همکاران و جلد نخست «دانشنامه فرهنگ مردم ایران» به همت سیدکاظم بجنوردی بود.