بی مهری به مرمت و حفاظت آثار و بناهای تاریخی داستان ناتمامی است که هر از گاه رسانه‌ها به بهانه های گوناگون به آن می پردازند اما گاهی پا فراتر از این بی مهری ها گذاشته می شود و کلنگ تخریب و ویرانی بر سر این بناها که هر آجر آن برگی از دفتر فرهنگ و تاریخ این سرزمین است کوبیده می شود و بهانه آن ضرورت های توسعه شهر عنوان می شود.
کلنگ تخریب بر سرای ترکمن‌ها و خانه حناساب فرود آمد،طی ۳ هفته گذشته شهرداری منطقه ثامن مشهد ۲ اثر تاریخی شامل سرای ترکمن ها و خانه حناساب را که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده بود تخریب کرد. سرای ترکمن ها واقع در کوچه چهار باغ در سال ۱۳۸۴ به شماره ۱۳۸۶۰ و خانه حناساب نیز در محدوده بین خیابان طبرسی و پایین خیابان که در سال ۱۳۸۳ با شماره ۱۱۰۱۴ به عنوان آثار تاریخی و فرهنگی شناخته و ثبت شده بودند با بی مهری مسئولان قربانی توسعه طرح های شهری شدند.
خبر غم انگیزتر است آن گاه که...
خبر تخریب این ۲ بنای تاریخی آن گاه غم انگیز تر می شود که از سرپرست معاونت میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان می‌شنویم که سرای ترکمن‌ها با بیش از ۱۲۰ سال قدمت دارای تزئینات خاص دوره پهلوی بوده است. تزئیناتی با آجرکاری های دندان موشی در نمای شمالی ساختمان که کمتر در بناهای مشابه وجود دارد.
خاطره یک استاد از کشورهای دیگر
همیشه اولین و تنها بهانه تخریب آثار و بناهای تاریخی، طرح های توسعه شهری عنوان می شود. چندی پیش استادی در دانشگاه از سفرش به کشور ایتالیا می گفت.او تعریف می کرد: بناهای تاریخی متعددی را در شهرهای مختلف این کشور دیده است که وسط خیابان ها و حاشیه تقاطع ها با غرور و صلابت خودنمایی می کرده اند. این استاد تاریخ می گفت: اساسا این رویکرد در چنین کشورهایی وجود دارد که بناهای تاریخی در طراحی ها برای توسعه شهرها به طور جدی مورد توجه مهندسان شهرساز و مهرازان قرار دارد. آن ها معتقدند اگر شهروندان نیاز دارند، شهرشان توسعه یابد بی شک به بناها و آثار تاریخی به عنوان فرهنگ و تمدن هویت ساز خود نیز نیازمندند.با گفته های این استاد این سوال مطرح می شود که پس اساسا شهرها بدون آثار تاریخی شان چه میراثی می توانند برای شهروندان خود داشته باشند؟او معتقد بود ما در کشورمان به داشته های تاریخی و فرهنگی مان کمتر توجه می کنیم. در عین حال دیگر کشورها از نداشته های خود تمدن و اسطوره می سازند. او با بیان مثال‌هایی گفت: یانگوم و جومونگ از تاریخ نداشته کشوری است که خواسته اسطوره سازی کند.
از طریق دادگاه در حال پی گیری هستیم:
سرپرست معاونت میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان در پاسخ این سوال که چرا این ۲ بنا تخریب شده و مگر شهرداری از ثبت ملی آن ها بی خبر است، می گوید: از قصد آن ها اطلاعی ندارم و معتقدم در این باره سهل انگاری صورت گرفته است.«حمیدرضا محمدی نیک پور» می افزاید: طی ۱۰ روز گذشته با طرح شکایت از شهرداری منطقه ثامن در حال پی گیری حقوقی موضوع هستیم.
طی ۳ سال ۵ اثر تخریب شده است
«محمدی نیک پور» در ادامه با بیان این که حفاظت از آثار و ابنیه تاریخی تنها وظیفه سازمان میراث فرهنگی نیست می گوید: آثار تاریخی پس از ثبت در فهرست ملی اماکن تاریخی و فرهنگی، از طریق استانداری به شهرداری اعلام و ابلاغ می شود؛ از این رو مسئولان شهرداری نمی توانند مدعی بی اطلاعی شوند.وی با انتقاد از شهرداری به خاطر بی توجهی به بناهای تاریخی اطراف حرم مطهر و با بیان این که طی ۳ سال گذشته تاکنون ۵ اثرثبت شده در مشهد تخریب شده است می گوید: شهرداری ها موظف به حفاظت و گاهی نیز تملک آثارند و اگر مدیریت شهر نتواند چندین بنای تاریخی را حفظ و حمایت کند یعنی نسبت به آثار که همچون فرزندان فرهنگی شهرند و همچنین به تاریخ و فرهنگ شهر بی توجه است.
یک مسئول در شهرداری: ما دل سوزتریم!
موضوع را از طریق شهرداری منطقه ثامن پی گیری می کنیم. «میرشفیعی» مدیر روابط عمومی شرکت عمران و مسکن سازان ثامن و شهرداری منطقه ثامن در این باره به مصوبات طرح ملی نوسازی اطراف حرم و ضرورت های توسعه و بافت جدید شهری اشاره می کند و مدعی می شود: درباره آثار و بناهای تاریخی اطراف حرم مطهر ما از سازمان میراث فرهنگی و گردشگری دل سوزتریم.در همین حال شهردار منطقه ثامن به خبرنگار ما می گوید: در سال ۷۹ از سوی سازمان میراث فرهنگی به صورت کتبی ۴ بنای ثبت شده حمام شاه، بازار و مدرسه عباس قلی خان و گنبد خشتی به این منطقه اعلام شده است و طی این سال ها ما ۴۲ بنا را توسط کارشناسان شناسایی و صورت جلسه و به میراث فرهنگی اعلام کرده ایم تا وضعیت تملک و کاربری این بناها را مشخص و زیر نظر خودشان مرمت و نگهداری کنند.وی با اشاره به وجود چندین بنای دیگر که وضعیت نامناسبی دارند، تاکید می کند: درباره بناها اگر دغدغه ما از سازمان میراث بیشتر نباشد قطعا کمتر هم نیست.شهردار منطقه ثامن درباره سرای ترکمن و خانه حناساب می گوید: برخی از این بناها مثل خانه حناساب فقط سردری داشته که با توافقی که سال های گذشته با رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی و فرماندار و دیگر مسئولان داشته ایم مقرر شد مکان هایی که قابل نگهداری نیستند سر در آن ها جمع آوری و در مکان های دیگر استفاده شوند.«برزویی» می افزاید: در حال حاضر سر در خانه حناساب را برای استفاده به ابتدای بولوار امیرالمومنین(ع) منتقل کرده ایم.وی درباره سرای ترکمن ها پاسخ مشخصی نمی دهد.
حکایتی که همچنان باقی است؛
چنان که در این گزارش آمد، به گفته سرپرست معاونت میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی استان طی ۳ سال اخیر ۵ اثر تاریخی تخریب شده است واگر قرار باشد با کم توجهی سازمان میراث فرهنگی و متولیان توسعه شهری به ویژه در اطراف حرم مطهر هر سال یک یا ۲ اثر ویران شود، طی ۲۰ سال آینده هیچ اثری در بافت قدیمی شهر مشهد نخواهد ماند و به نوعی با دست خودمان تاریخ و فرهنگ شهرمان را از بین می بریم.این که از خانه ها و بناهای قدیمی فقط سر در آن به مکانی دیگر منتقل شود، واقعا چقدر می تواند تاریخ وفرهنگ شهر را بازگویی کند؟