پـــــــور تــــــوس

سال ۱۳۸۸،سال فردوسی بزرگ

پـــــــور تــــــوس

سال ۱۳۸۸،سال فردوسی بزرگ

سایه تخریب برسر اثر تاریخی بافت قدیمی مشهد

روزنامه خراسان:نویسنده: سمیه صادقی

خانه های تاریخی امیری و بلخاست در معرض خطر تخریب قطعی

تخریب 12 اثر ثبت شده تاریخی در مشهد طی سال های اخیر و در معرض تخریب بودن ۲۰ خانه تاریخی در بافت فرسوده اطراف حرم مطهر که هر روز برج های تجاری و مسکونی از آن سر برمی آورد و هویت فرهنگی بافت پیرامونی حرم را تغییر داده است، ما را بر آن داشت تا در سال جدید بار دیگر وضعیت آثار تاریخی این منطقه را بررسی کنیم . در این باره با مدیر پایگاه بافت تاریخی ثامن که از بهمن ماه سال گذشته فعالیت خود را آغاز کرده است گفت و گو کردیم تا از برنامه های میراث فرهنگی استان برای حفظ این بناهای تاریخی مطلع شویم.

به محل دفتر این پایگاه که در خانه تاریخی توکلی واقع شده است سری می زنیم. خانه ای 90 ساله که سابقه آن به دوران قاجار می رسد و مردادماه 84 به شماره 12374 ثبت ملی شده است. مالک اولیه آن «کشمشیان» از تاجران آن دوران بوده و این خانه پس از درگذشت وی توسط فردی به نام «توکلی» خریداری شده است. این خانه نیز همچون بسیاری از خانه های تاریخی دیگر در معرض تخریب قرار داشت تا این که مرمت آن اواخر سال ۹۰ به پایان رسید. در ورودی زیبای این خانه را دو کتیبه کاشی کاری با عباراتی قرآنی آراسته است و علاوه بر آن عناصر تزئینی دیگری از جمله آجر کاری های خفته راسته و رسمی بندی و لچکی کاشی کاری نیز در این قسمت دیده می شود.

تاسیس پایگاه بافت فرهنگی تاریخی منطقه ثامن

تاسیس پایگاه بافت فرهنگی تاریخی منطقه ثامن در این خانه به 80 روز قبل برمی گردد. این پایگاه دوم بهمن ماه سال گذشته با انعقاد تفاهم نامه ای بین میراث فرهنگی و سازمان مجری طرح نوسازی و بهسازی بافت پیرامونی حرم مطهر با هدف مشارکت در احیای معماری اسلامی – ایرانی، شناسایی ، مستند سازی ، حفظ و احیای آثار و الگوهای معماری بافت تاریخی، پیش بینی، طراحی و اجرای محدوده ها و محورهای ویژه برای حفظ خاطرات و هویت میراث فرهنگی از جمله مسیر نوغان، محله راد، محله چهارباغ و ... و طراحی و تهیه پیوست فرهنگی پروژه های سرمایه گذاری در منطقه ثامن تاسیس شد.

احسان زهره وندی مدیر این پایگاه و کارشناس ارشد رشته مرمت بناهای تاریخی است. او درباره وضعیت آثار تاریخی بافت پیرامونی حرم مطهر و برنامه های میراث فرهنگی برای حفظ و احیای این آثار تاریخی چنین می گوید:« در منطقه ثامن 50 اثر ثبتی وجود دارد که 6 اثر در مجموعه حرم مطهر و دیگر آثار در بافت پیرامونی حرم مطهر قرار دارد. متاسفانه از این تعداد 12 اثر تاریخی به نام های سرای ترکمن ها، خانه حناساب، بدنه خیابان نواب، بدنه خیابان شیرازی، دو خانه سبزواری ها، سردر مدرسه باقریه، نمای خانه تقوی، خانه جوان صبور، خانه براتی، سرای فولادکار و خانه زرین زاده طی سال های اخیر به علت اجرای طرح نوسازی یا توسط خود مالکان تخریب و 2 خانه دیگر هم به نام های علیزاده و سرسرای امیرفخریان از ثبت خارج شده است. در حال حاضر 30 اثر تاریخی در منطقه ثامن داریم. از این تعداد وضعیت خانه های تاریخی که حدود ۲۰ اثر را شامل می شود نامناسب است، ۲ اثر تاریخی کوزه کنانی و سرای عزیزاله اف نیز در حال خروج از ثبت است که به طور جدی این موضوع را پی گیری می کنیم.»

او در پاسخ به این سوال که مگر می شود اثر ثبتی را به آسانی از ثبت ملی خارج کرد، می گوید:« میراث فرهنگی مسائل حقوقی این موضوع را پیگیری کرده و قطعا به خارج شدن این اثر راضی نبوده است. با وجود قانون ثبت ملی آثار تاریخی گذشته و تاریخ معاصر که مربوط به سال 1309 و 1352 می شود مالکان برخی از این آثار درخواست خروج اثر از ثبت ملی را داده اند واثر از ثبت ملی خارج شده است . وی تصریح می کند:« از لحاظ فیزیکی فقط وضعیت مسجد شاه، حمام شاه، مدرسه عباسقلی خان، گنبد خشتی و بازار فرش رضایت بخش است و به جز خانه توکلی که مرمت شده و خانه های ناظران و داروغه که در حال مرمت است وضعیت دیگر خانه های تاریخی رضایت بخش نیست.»وی در پاسخ به این سوال که این کم کاری متوجه کیست، می گوید: اولا خود مردم که از اهمیت آثار تاریخی غافلند ثانیا شهرداری با اجرای نامناسب طرح بازسازی بافت فرسوده و سازمان میراث فرهنگی که در سال های گذشته نتوانسته آنچنان که باید عمل کند.

طرح بازسازی بافت فرسوده بزرگترین ضربه به بافت تاریخی اطراف حرم

مدیر پایگاه تاریخی ثامن، بافت اطراف حرم را به شدت آسیب دیده می داند و می افزاید: در طرح نوسازی و بهسازی اطراف حرم خیلی از مسائل در نظر گرفته نشده است و خیلی از ساکنان این منطقه به اجبار این منطقه را ترک کرده و پراکنده شده اند. در نتیجه بسیاری از آداب و رسوم محلی این بافت تاریخی نیز از بین رفته است و این بزرگترین ضربه این طرح به هویت فرهنگی است. هدف از تاسیس پایگاه بافت فرهنگی تاریخی ثامن هم حفظ و احیای بافت و معماری اسلامی ایرانی و هویت فرهنگی این منطقه بوده است.

وی ادامه می دهد:« در حال حاضر دغدغه ما این است که حداقل در اجرای این طرح از معماری اسلامی و ایرانی بهره بگیریم.»

سازمان میراث فرهنگی تنها مرجع تشخیص آثار تاریخی

زهره وندی درباره این موضوع که شهرداری برخی از بناهای تاریخی را به عنوان آثار تاریخی قبول ندارد و به همین دلیل برای اجرای طرح به سازی بافت فرسوده اطراف حرم این آثار را تخریب کرده است، تصریح می کند:« سازمان میراث فرهنگی تنها مرجع تشخیص آثار تاریخی، فرهنگی،معماری و زیبایی شناختی اثر برای ثبت ملی است نه شهرداری. همین خانه های تاریخی چون ساخته خود مردم هستند سبک زندگی، آداب و رسوم و درک شان از زندگی را به ما می آموزند و این فیزیک اثر حامل پیام های مهمی است که از گذشته به ما منتقل می شود و برای حفظ این هویت فرهنگی و تاریخی همه باید در مورد حفظ آثار تاریخی احساس مسئولیت کنند.» وی این موضوع را هم یادآوری می کند که در حال حاضر همکاری شهرداری با این پایگاه خوب بوده و خانه داروغه توسط شهرداری در حال بازسازی و مرمت است.

آثار جدید معرفی شده برای ثبت ملی و تشکیل هیئت راهبردی پایگاه

وی درباره اقدامات میراث فرهنگی برای حفظ و احیای معماری و هویت فرهنگی در منطقه ثامن می گوید: مشاوران ما در حال شناسایی اشکالات طرح به سازی بافت فرسوده ، شناسایی آثار جدید برای ثبت ملی و آثاری که نیاز به مرمت دارند و باید برای آشنایی بیشتر مردم تبدیل به کاربری های جدید شوند، هستند. در حال حاضر 2 خانه در محدوده خانه تاریخی داروغه و حسینیه عسگریه آثار جدیدی است که برای ثبت ملی شدن آن ها درخواست داده ایم. البته مشارکت مردم در معرفی آثار تاریخی شناسایی نشده برای ثبت ملی بسیار مهم است. زهره وندی می افزاید: طرح مرمت خانه ناظران از 2 سال قبل تهیه و کار مرمت آن با مشارکت مالک آن و شهرداری و میراث فرهنگی آغاز شده و حدود 80 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است و به آن کاربری اقامتی داده می شود.خانه امیری و خانه بلخاست در حال حاضر در معرض خطر قطعی هستند و طراحی و مرمت این خانه ها در اولویت کاری میراث فرهنگی است. برخی دیگر از آثار هم در معرض تخریب بالقوه هستند. وی از تشکیل هیئت راهبردی پایگاه بافت تاریخی منطقه ثامن خبر می دهد و می گوید: «در این هیئت استادان برجسته کار حضور دارند و برنامه های کلان و دارای اولویت برای بافت تاریخی مشخص و اجرا می شود.» وی درباره اعتبار مورد نیاز برای حفظ و مرمت آثار تاریخی می گوید: اعتبار مورد نیاز برای هر اثر باید برآورد شود اما به طور کلی برای حفاظت 5 اثر تاریخی 600 میلیون تومان و برای مرمت آن ها 500 میلیون تومان برآورد و درخواست کرده ایم که امیدوارم این اعتبار به ما تخصیص یابد.

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد