روضه منوره امام رضا (ع)

سید محسن میرزاده
حرم مطهر حضرت امام رضا(ع) بیش از هزار و دویست سال است که به عنوان یکی از اماکن مقدس و مذهبی در ایران بر شیفتگان و محبان اهل بیت پیامبر گرامی اسلام (ص) پرتو افشانی می کند و میلیونها دل را از سراسر جهان در قرون و اعصار به طرف خود جلب کرده است و روز به روز بر شکوه و وسعت آن افزوده می شود.
شکل گیری حرم مطهر امام رضا (ع) از اوائل قرن پنجم هجری قمری با ساخت بنای زیبا و باشکوه روضه منوره بر فراز مرقد شریف حضرت آغاز شد، و این اولین و قدیمی ترین بنای حرم مطهر محسوب می شود، روضه منوره که پذیرای پیکر مطهر حضرت امام رضا (ع) شده است و معنوی ترین نقطه حرم، محسوب می شود زیر گنبدی زرین و باشکوه قرار دارد که هسته مرکزی بناهای آستان قدس رضوی را تشکیل می دهد. این بنا تقریباً به شکل مربع می باشد و پس از توسعه به حدود 139 متر مربع افزایش یافته است.
یکی از کارشناسان واحد حرم شناسی حرم مطهر امام رضا (ع) گفت: ساخت روضه منوره حرم مطهر حضرت امام رضا(ع) به سال 400 هجری بر می گردد.
به گزارش روابط عمومی پایگاه اطلاع رسانی آستان قدس رضوی سید محسن میرزاده افزود: شکل گیری و ساخت بنای حرم مطهر رضوی با ساخت روضه منوره در اوایل قرن پنجم هجری قمری آغاز شده است و نخستین و قدیمی ترین بخش حرم روضه منوره می باشد. روضه منوره همان بنای چهار دیواری اطراف ضریح مطهر است که مرقد شریف حضرت رضا (ع) در طبقه زیرین آن واقع شده است و هسته ی مرکزی بناهای آستان قدس محسوب می شود. سقف این بنا، قبه نام دارد و ارتفاع آن از کف روضه منوره تا سقف، حدود 18 متر می باشد. بر فراز قبه در قرن ششم هجری قمری گنبد با شکوه حرم مطهر و مناره کنار آن ساخته شد. ارتفاع گنبد از کف روضه منوره تا تیزی گنبد حدود 31 متر است و بین قبه (پوشش اول )و گنبد ( پوشش دوم ) 13 متر فضای خالی وجود دارد.

تزئینات روضه منوره:
کف روضه منوره با بهترین سنگ مرمر پوشیده شده است. دیواره های روضه منوره با کاشی های زرین فام ممتاز و نفیس سنجری تزیین شده است. این کاشی ها به صورت هشت ضلعی، شش ضلعی و کوکبی با رنگهای متنوع و مزین به احادیثی از معصومین (ع)، نام کاشیکار و تاریخ کاشیکاری می باشد، قدمت این کاشی ها به قرن ششم هجری قمری ( سال 512 ) بر می گردد.
بالاتر از کاشی های ازاره کتیبه هایی نفیس از همان جنس کاشی های سنجری نصب شده است. این کتیبه های برجسته زیبا از قرن هفتم هجری به یادگار مانده است و دربردارنده آیاتی از قران و و احادیثی از معصومین (ع)، نام خطاط و تاریخ نوشتن کتیبه ها است .
بالای کتیبه های تاریخی زرین فام، کتیبه ای با خط نستعلیق روی سنگ مرمر با عرض 40 سانتیمتر حاوی قصیده ای از مرحوم دبیر الملک و اشعاری از مرحوم دکتر قاسم رسا ملک الشعرای آستان قدس رضوی به صورت هنرمندانه حجاری شده و نصب شده است.
دور دیواره روضه منوره بالای صفه ها کتیبه بسیار زیبایی با خط ثلث سوره مبارکه جمعه توسط علیرضا عباسی از خطاطان مشهور دوره صفویه نوشته شده است. این کتیبه گچبری در دوره قاجاریه با ظرافت خاصی آینه کاری شده است.
سقف حرم در گذشته با نقاشی بسیاز زیبایی از دوره صفویه و افشاریه تزئین شده بود که در سال 1275 هجری قمری با همت میرزا صادق قائم مقام نوری با هنر آینه کاری پوشیده شد.
در دیوارهای حرم مطهر رضوی قاب های شیشه ای قرار دارد که در داخل این قاب ها اشیائی گرانبها ، قدیمی و با ارزش نگهداری می شود، این أشیا در زمان های قدیم توسط ارادتمندان و شیفتگان حضرت رضا (ع) به حرم این امام همام اهدا شده است.

صفه های روضه منوره:
در اطراف روضه منوره چهار صفه غربی، شرقی، شمالی و جنوبی قرار گرفته است که این صفه ها ارتباط روضه منوره را به رواق های حرم مطهر رضوی برقرار می سازد. این صفه ها از طرف جنوب و جنوب غربی به رواق تاریخی دار الحفاظ ، از طرف شرق به رواق حاتم خانی، از طرف شمال به رواق دار الفیض و رواق دار الشکر و از طرف غرب به مسجد تاریخی بالاسر منتهی می شوند.

محراب های تاریخی و نفیس روضه منوره:
در مجموعه روضه منوره حضرت رضا (ع) سه محراب زرین فام وجود داشت که طی فعالیتهای عمرانی در سال 1342 شمسی از دیوار بنا جدا شده و هم اکنون در موزه مرکزی آستان قدس رضوی نگهداری می شود. این محراب ها به روش قالب ریزی شکل گرفته و سطح آنها با قاب های کتیبه دار و نقوش اسلیمی و ستون نما و طاق نما مزین شده است. سطح این محراب ها دارای کتیبه هایی با مضامین ادعیه، آیات، احادیث، نام سفارش دهنده و بانی و سازنده آن می باشد.