عبدالحسین نوشین

شاهنامه‌پژوه،نمایش‌نامه‌نویس و کارگردان تاتر نام‌آور مشهدی است.به سال 1285خ.در مشهد زاده شد. پدرش محمدباقر نوشین،آوازیافته به «سلطان‌الواعظین» روحانی متشرع و اهل منبری بود.

پس از دوران دبستان، در مدارس فرانسوی ادامه تحصیل داد و به هنگام دریافت دیپلم، نامش در فهرست یک‌صدنفره محصلان اعزامی به خارج ثبت شد. در فرانسه، با آن‌که قرار بود، تاریخ و جغرافیا بخواند، به «تولوز» رفت و در مدرسه تئاتر نام نوشت و از همین‌رو هزینه تحصیلی‌اش قطع شد و به ایران بازگشت.

او چند سال بعد، با عرضه یکی دو نمایش و انتشار یک فرهنگ فارسی- فرانسه، مبلغی فراهم کرد و دوباره به اروپا بازگشت. پس از بازگشت از این سفر بود که کار جدی نمایشی خود را آغاز کرد.

برگزاری هزاره فردوسی با حضور ایران‌شناسان غربی، فرصت خوبی برای نوشین فراهم آورد و توانست سه نمایشنامه را با الهام از شاهنامه، در برابر آنان روی صحنه ببرد. در همین سال با همکاری همسرش «لورتا»،تئاتر را بنیاد نهاد.

نوشین سفر دیگری هم به اروپا داشت. در آغاز در جشنواره تئاتر مسکو شرکت کرد و بعد، در آستانه جنگ جهانی دوم رهسپار فرانسه شد و تحصیلات خود را در زمینه تئاتر، زبان و ادبیات فرانسه ادامه داد. فعالیت‌های سیاسی برای او، زندان و تبعید و گریز از کشور را در سال‌های بعد در پی داشت.

با باز شدن فضای فرهنگی، نوشین نیز زمینه‌های هموارتری برای عرضه نمایش‌های خود پیدا کرد و گام‌های بلندی در آشنایی جامعه ایران با تئاتر جهانی برداشت. اما با تیراندازی به شاه در سال ۱۳۲۷، کار یک‌سره شده و نوشین یک‌بار دیگر همراه با گروهی از هم‌اندیشان خود به زندان افتاد. از همان زندان، توسط همسرش که ملاقات هفتگی به او داشت گروه تئاتری خود را در اجرای نمایشنامه‌ها هدایت کرد. نام نوشین به عنوان بزرگ‌ترین کارگردان و هنرپیشه بی‌هماورد کشور ما طنینی عظیم یافت. در این تئاترها؛نوشین؛ «مستنطق»و «پرنده آبی» (از موریس مترلینک)،«مونسرا»از توپاز،بادبزن خانم وینده میر،نوکرخان لنکران و غیره را به صحنه آورد. ولی نمایش نامه انقلابی خروس سحر  را که خود او نوشته و در مجله‌ی مردم به ثبت رسانده بود، هرگز به صحنه نیامد. این نمایش نامه ملهم از نمایش نامه‌های اجتماعی ماکسیم گورکی است.

تاتر فرهنگ را نوشین در دوران آزادی خود شخصا اداره می‌کرد، ولی تاتر سعدی به هنگامی دایر شد که نوشین در زندان بود و به هدایت این تاتر از دور اکتفا می‌ورزید. گروه تاترال او سرشار از احترام و اطاعت نسبت به او بود.

در مسکو به تصحیح شاهنامه در هشت جلد و فراهم آوردن واژه‌نامه دقیقی برای آن و ترجمه‌ بسیاری از قصه‌ها و نمایشنامه‌های برجسته جهانی مشغول شد و از دانشکده ادبیات دانشگاه مسکو درجه دکترا دریافت کرد. نوشین در ابتدای سال ۱۳۵۰ درگذشت.

 «واژه‌‌نامک» فرهنگ واژه‌های دشوار شاهنامه،بر پایه پنج نسخه‌ی شاهنامه؛یعنی،نسخه‌ی خطی موزه بریتانیا، نسخه خطی کتابخانه عمومی لنینگراد،نسخه خطی قاهره، نسخه خطی دانشکده خاورشناسی فرهنگستان علوم شوروی و نسخه خطی دانشکده خاورشناسی، تدوین شده است.

"واژه نامک" بخشی از کار بزرگی است که عبدالحسین نوشین، پدر تئاتر نوین ایران، در سالها مهاجرت سیاسی اجباری در اتحاد شوروی سابق روی شاهنامه فرودسی انجام داد و یکی از معتبرترین نسخه های شاهنامه را به همراه همین "واژه نامک" در اتحاد شوروی منتشر کرد.نوشین از برای آشنایی‌ای که با لهجه‌ی مشهدی و خراسانی داشت در یافتن بسیاری از معانی واژه‌های شاهنامه کار دشواری را پیش رو نداشت.