سید محمد تقی بینش

بیست و چهارم اسفندماه امسال(1387)،چهاردهمین سالگشت درگذشت تقی بینش،یکی از بزرگترین دانشوران معاصر خراسان است،که متاسفانه در میان مردم خراسان و مشهد کمتر شناخته شده است. به همین مناسبت سرگذشت کوتاهی را از ایشان در زیر می آورم.  

سید محمد تقی بینش در ۱۳۰۰ خورشیدی در مشهد به دنیا آمد. او تحصیلاتش را در علوم حوزوی، علوم اسلامی و زبان عربی در مشهد و تهران گذراند. در ابتدا مقالاتی در زمینه های ادبی و تاریخ و جغرافیای خراسان نگاشت. پس از مدتی به دلیل آشنایی به زبان عربی و علاقه به متون کهن به تصحیح و تدوین رسالات کهن موسیقی پرداخت.حاصل این کوششها تصحیح و ارائه کتابهای مقاصد الحان و جامع الحان (عبدالقادر مراغی)، شرح ادوار (صفی الدین ارموی) ۳ رساله موسیقی فارسی (علایی، کنزالتحف، اخوان الصفا) و رساله در موسیقی (کمال الدین بنایی هروی) است. اهمیت این رویکرد برای پژوهندگان و فرهنگ شناسان حوزه موسیقی کهن بر کسی پوشیده نیست. چه او با این عملکرد، آثاری ارزشمند را برای تحقیق و مطالعه در اختیار پژوهشگران قرار داد.کتاب شناخت موسیقی ایران، حاوی گذری در نظام فواصل موسیقی ادوار گذشته و نظام دستان بندی اسحق موصلی، یعقوب کندی، فارابی و ابن سینا است. ایقاع و نظام ادواری بخش دیگری از کتاب را تشکیل می دهد و سرانجام مباحثی مربوط به تصنیف، تاریخ و سازها مطرح می شود.کتاب دوم یعنی تاریخ مختصر موسیقی ایران، حاوی اطلاعات تاریخی است. این کتاب از دوران باستانی و اساطیری آغاز و پس از شرح حکومتهای پیش از اسلام در دوران اسلامی ادامه یافته و به دوران معاصر ختم می شود.ایجاز در بیان و شرح مختصری از موضوعات مهم در موسیقی، از ویژگیهای این دو اثر است. شاید برای گروه غالب کسانی که به موسیقی می پردازند، یعنی نوازندگان، فرصت چندانی برای غور و تعمق در تاریخ و متون کهن موسیقی، فراهم نباشد. هرچند روش بررسی و نگارش مرحوم بینش بخصوص در کتاب اخیر مورد نقد بوده و مواردی قابل ابهام نیز در آن وجود دارد، با این حال، هر دو اثر حاوی اطلاعاتی سودمند دراین زمینه است. انتشار نشریه وزین فرهنگ خراسان نیز،از دیگر خدمات فرهنگی او بود.

سیدتقی بینش از پایه‌گذاران تحقیقات نسخه‌شناسی در ایران است و به عنوان پدر نسخه‌شناسی شناخته می‌شود. او زندگی خود را وقف رساله‌شناسی و موسیقی قدیم کرده است. صحیح و تحشیه کتاب‌های عبدالقادر مراغی(مقاصد الالحان، جامع الالحان و رساله خاتمه)، شرح ادوار صفی الدین، سه رساله موسیقی(دانشنامه، کنزالتحف و اخوان الصفا) و رساله بنایی (همراه داریوش صفوت) و تعدادی مقاله از بینش باقی مانده است. سید محمد تقی بینش سرانجام در ۲۴ اسفند سال ۱۳۷۴ چشم از جهان فروبست.

زندگینامه «تقی بینش» بازنویسی شد